Pek çok mikro-bilgisayar sistemi, İngilizce Prompt ismi verilen özel uyarı simgeleri kullanırlar. Örneğin BASIC programlama dilinde INPUT deyiminin işlenmekte olduğunu belirten uyarı imi, ? (soru) simgesidir. CP/M işletim sistemi, o anda geçerli (kullanılmakta) olan diski işaret etmek üzere

A>

biçiminde bir uyarı imi kullanır. Fakat bilgisayar sisteminin birden çok diski olabileceğinden uyarı imini bir diğer diski işaret edecek biçimde degiştirmek olanaklıdır. Bu nedenle terminalde görüntülenen uyarı imi

B>

ya da

C>

biçimlerinde de olabilir.

Uyarı imini bir diskten diğerine yöneltmek için yeni diskin adını yazıp : (üstüste iki nokta) simgesini koyduktan sonra "Return" tuşuna basmanız yeterlidir. Bu yazıda Return tuşuna basılma işlemi CR ile ifade edilecektir. Küçük bir örnek verelim:

A> B: CR
B>

Bir CP/M komutunun kodlanabilmesi ve bilgisayara iletilebilmesi için CP/M uyarı imine cevap olarak tüm komut satırını yazıp CR tuşuna basılması gerekir. Örneğin:

A> DIR B: CR

CP/M komut satırı şunlardan oluşur:

1) Komut için bir anahtar sözcük (yukarıdaki örnekte, DIR)

2) İsteğe bağlı olarak ek bilgiler (yukarıdaki örnekte, B:)

3) Satır sonunda basılan "Return" tuşu_(yukarıdaki örnekte, CR)

Kodlanan komut, CP/M sistemi içinde hangi programın çalışması gerektiğini belirler. Seçime bağlı ek bilgiler ise bir kütük (dosya) tanımlanması olabileceği gibi birtakım parametrelerden de oluşabilir. Son olarak satır sonunu işaret etmek üzere "Return" tuşuna basılır.

CP/M Kurallarına Uygun Kütük (Dosya) Tanımlaması

CP/M sistemi içinde her kütüğün tek ve eşsiz bir tanımlanması vardır.

Dolayısıyla her kütüğün bir ismi olduğu gibi aynı isimli iki ayrı kütük de olamaz. Bir kütük üç ayrı bölümden oluşan bir ifade ile tanımlanır. Bu bölümler,

1) Disk (Disk/Disket sürücüsü) ismi

2) Kütüğün birinci-ismi

3) Kütüğün tipi

olarak belirlenmişlerdir. Daha sonraki satırlarda genel kütük tanımlamalarını yaparken aşağıda verilen genel forma uygun davranılacaktır:

d: simgesi A'dan P'ye kadar herhangi bir disk sürücüsünü ifade edecektir. Orneğin, A: simgesi sözkonusu kütüğün A diski (başka bir deyişle, A sürücüsüne takılı disk/disket) üzerinde olduğunu belirtir.

Birinci-isim simgesi ise kütüğün birinci ve ana ismini belirtmektedir. Bu bilgi, 1 ile 8 arasında herhangi bir sayıda alfabetik ve/ya da rakamsal karakterden oluşmalıdır.

Alfabetik ve/ya da rakamsal karakterden oluşabilecek olan kütük tipi, kütüğün ana isminden bir . (nokta) imi ile ayrılmalıdır.

Aşağıda doğru yazılmış genel amaçlı kütük tanımlamaları verilmiştir:

BİRİNCİ-İSİM
D:BİRİNCİ-İSİM
BİRİNCİ-İSİM.TİP
D:BİRlNCİ-İSİM.TİP

Şimdi yukarıdaki genel tanımlamaya uygun bazı özel örnekler verelim:

BORDRO
A:BORDRO
BORDRO.COM
A:BORDRO.COM

Bazı CP/M komutlarının yazımında kütük işlemleri üstü kapalı olarak yazılabilir. Bu amaçla İngilizce "Wildcards" adı verilen özel kısaltma işaretleri kullanılır. Kısaltma işaretlerinin kullanımı, komutun özelliklerine bağlı olmakla birlikte yalnız birinciisim ve tip alanlarında kullanılmaktadır. CP/M altında yararlanılan kısaltma işaretleri iki tanedir: * (asterisk) ve ? (soru). ? (soru) işareti, kütük isminde yazılmayan bir karakterin yerini doldurur ve bu tanıma uyan (soru işareti yerine hangi karakter denk gelirse gelsin) bütün kütükleri gözönüne alır. * (asteriks) işareti ise ? (soru) işareti gibi çalışmakla birlikte birden çok karakter yerini doldurur. Örneğin, A diskinin/disketinin üzerinde,

HESAP1.BAS
HESAP2.BAS
HES.BAS
HESAPLA.BAS
BASIC.COM

kütüklerinin bulunduğunu varsayalım. Kütük ismini hesap?.bas olarak belirtiğimizde

HESAP1.BAS
HESAP2.BAS

kütükleri gözönüne alınırken, kütük ismini hes*.bas olarak bildirdiğimizde

HESAP1.BAS
HESAP2.BAS
HES.BAS
HESAPLA.BAS

kütükleri değerlendirilecektir.

Komut Yazımında Benimsenen Varsayımlar

Aşağıda belirtilen simgeler ilerki satırlarda benimsenen varsayımları ve CP/M`in bazı özel uygulama karakterlerini sıralamaktadır:

( ) : SID ve Ed komutları için seçime bağlı bilgileri gösterir.
:   : Seçime bağlı seçenekleri ayırır.
n   : Bir tamsayıyı belirtir.
CR  : "Return" tuşuna basılacağını belirtir.
^   : CTRL tuşuna basılacağını belirtir. El bu tuşdan kaldırılmadan bir başka tuşa basılacağı unutulmamalıdır.
o   : Bir opsiyon (seçenek) listesini belirtir.
R/W : Oku/yaz anlamındadır.
R/O : Salt-oku anlamındadır.
SYS : Sistem özelliğini belirtir.
DIR : Fihrist (İng. Directory) özelliğini belirtir.
*   : Karakterler alanı amaçlı kısaltma imi.
?   : Karakter amaçlı kısaltma imi.

CP/M Plus Komutları ve Programları

MAC

YAZIM: MAC kütük-ismi (*seçenekler)

Amaç: MAC, CP/M Plus işletim sisteminin "MACRO Assembler" dilidir. Kullanabilmek için erişilebilir disklerden birinin üzerinde MAC.COM kütüğünün bulunması gereklidir. MAC ile derlenecek assembly di_li programlarının diske (diskete) ASM tipiyle kaydedilmiş olması gereklidir.

Derleme işlemi sonunda MAC derleyicisi, tipleri HEX, PRN ve SYM olmak üzere 3 ayrı kütük yaratır. HEX tipindeki dosya onaltılık INTEL formatında olmak üzere derlenmiş programı içerir. PRN tipindeki kütük ise ekranda (konsolda) ya da yazıcıda görüntülenebilir nitelikte olup derleme işlemini ve sonuçlarını içerir. SYM tipli kütük ise derlenen programın simge tablosunu taşımaktadır. MAC ile yapılan derleme sonunda ortaya çıkan kütük değişik ortamlara (örneğin disk/disket sürücülerine) yönlendirilebilir. Bir örnek verelim: A sürücüsüne takılı disketin üzerindeki ED.COM ya da Wordstar ile yazılmış kaynak.ASM isimli bir assembler kaynak programını MAC derleyicisini kullanarak derleyelim:

A> MAC kaynak *PZ AA HA

Bu komut ile bilgisayara kaynak ASM kütüğünün A diskinde olduğu, derleme sonucunda oluşan HEX kütüğünün A diskine yazılacağı ve PRN kütüğünün istenmediği bildirilmektedir. Derleme sonucunda A diski üzerinde kaynak.HEX kütüğü oluşacaktır. Derlenen kütüğü çalışabilir makine koduna çevirebilmek için HEXCOM.COM programını kullanmamız gerekecektir. MAC ile kullanılabilecek seçenekler için CP/M Plus El Kitabı'na başvurmak yararlı olacaktır.

RMAC

YAZIM: RMAC kütük-ismi (seçenekler)

AMAÇ: RMAC, CP/M Plus işletim sisteminin yerleştirilebilir (İng. Relocatable) 'MACRO Assembler' dilidir. ASM tipindeki dosyaları Rel tipine derler (çevirir). Kullanımı MAC programının kullanımına benzer.

RMAC ile derlenen kütükleri "LINK.COM" programı ile COM tipine çevirebiliriz. Yukarıdaki örneği yenilersek;

A> RMAC KAYNAK $PZ SA RA

Bu örnekte anlatılan, kaynak.ASM kütüğünün A diskinde olduğu, görüntülenebilir PRN kütüğünün istenmediği, simge tablosu kütüğünün ve derlenen program kütüğünün A diskine yazılacağı belirtilmektedir.

SID

YAZIM: SID (program-kütüğüismi) (,simge-tablosuismi)

AMAÇ: SID (SYMBOLIC Instruction Debugger), makine kodu düzeyindeki programlarla ilgilenmek, onların hatalarını bulmak, bu düzeyde değişiklik yapmak gibi amaçlarla kullanılacak bir CP/M Plus programıdır. Erişilebilir disklerin birinin üzerinde SID.COM ismiyle kaydedilmiş olmalıdır. 'Monitor Program' adıyla anılan program topluluğu içinde düşünülmelidir. Bir işletim sistemi korsanı (l) için olmazsa-olmaz türünde bir yardımcıdır. Digital Research, bu programın kullanımı için ayrı bir döküman (SID-Productivity Tool, Digital Research) hazırlamıştır. CP/M'in 2.2 versiyonunda aynı amaçla DDT.COM ismindeki program kullanılmaktaydı. İşte SID ile yapabileceklerinizden bazıları:

(l) Assembler programları yazmak,

(2) Belleğin içeriğini düzenlemek, değiştirmek,

(3) CP/M'in ve bilgisayarın sistem alanlarını incelemek, değiştirmek

(4) Simge tablosu üzerinde işlemler yapmak,

(5) Belleğe program yüklemek, değiştirmek ve yeniden saklamak,

(6) Makine kodunu Assembly diline geri çevirmek (İng. Disasembly),

(7) Program akışını izlemek,

(8) Register'ları incelemek, değiştirmek vs. Ayrıca SID programını HIST.UTL ve TRACE.UTL ile birlikte kullanarak üzerinde çalıştığınız program hakkında istatistikler ve histogramlar elde edebilirsiniz. Bazı kullanım örnekleri verelim:

A> SID
B> SID FATURA.COM
A> SID B:YAZICI.COM
B> A:SID SÖZLÜK.DOK

DIR

YAZIM: DIR d:birinci-isim, tip

AMAÇ: Belirli bir diskteki kütüklerin isimlerinin konsolda görüntülenmesi amacıyla kullanılır. DIR komutuyla SYS özelliğine sahip kütükler görüntülenemez. SYS özelliğine sahip kütüklerin isimlerini konsolda görüntüleyebilmek için DIRS komutunu kullanmak gerekir.

Bazı DIR/DIRS örnekleri verelim:

A> DIR
A> DIR B:
A> DIR B:BASIC.COM
A> DIR HES*.BAS
A> DIR HES???.BAS
A> DIR *.*
A> DIR B:HES*.?A?
A> DIRS
A> DIRS *.COM

CP/M Plus sistem disketini incelediğinizde üzerinde DIR.COM ismiyle kayıtlı bir kütüğün bulunduğunu göreceksiniz. Bu program daha önceki versiyonlarda bulunmayan yeni bir seçenektir. CP/M 2.2 versiyonunda SDIR.COM ve STAT.COM olarak bilinen iki programın kimi özelliklerini taşır. Bu yeni komut ile birden çok disk taranabilir ve kütükler hakkında ayrıntılı bilgi elde edilebilir. Birkaç kullanım örneği verelim:

A> DIR [FULL]
A> DIR B: [DATE]
A> DIR [USER=ALL, DRIVE=ALL]
A> DIR [SIZE] *.COB *.FOR *.PAS
A> DIR A: [RW,SYS]

ED

YAZIM: d:kütük-ismi.tip

AMAÇ: ED komutu (programı) CP/M işletim dilinin metin editörüdür. Yerleşik bir komut değildir. K0rnutu kullanabilmek için erişilebilir disklerden birinde ED.COM kütüğünün bulunması gerekir. ED programının alt komutlarını kullanarak kaynak kütükler yazabilir ve bu kütüklerde değişiklik yapabilirsiniz. Tam ekran editleme olanakları bulunmadığından ancak 'Ehven-i Ser" durumlarda kullanılmasını örgütleyebileceğimiz bir programdır. (Dosta not: Bu satırların yazarı bu metni ED.COM kullanarak değil, fakat Wordstar ile yazmıştır!) Her şeye rağmen bazı kullanım örnekleri verelim:

A> ED CMP3.DOK
A> ED B:EKRAN.BAS
A> B:ED PERSONEL.COB
A> ED PROFILE.SUB

ERA

YAZIM: ERA d:kütük-ismi.tip

AMAÇ: Bir ya da bir grup kütüğün diskten silinmesi amacıyla kullanılır. Yerleşik komutlardan biridir. Kütük tanımlamalarında kısaltma imleri kullanılabilir. (Korsana Not: Bu komut gerçekte diskin üzerindeki kütüğü değil, fakat fihristteki kütük kaydını siler; daha doğrusu ilgili kütük kaydına "silindi" işareti koyar. Eğer fiziksel olarak fihriste erişmeyi becerebilirseniz yanlışlıkla sildiğiniz kütükleri geri getirebilirsiniz.)

Bazı örnekler verelim:

A> ERA PROG.BAS
B> ERA B:STOK.COB
A> ERA OYUN
A> ERA B:LİSTE.HEX
B> ERA HESAP?.*
A> ERA *.*

ERAGE

YAZIM: ERAGE
ERAGE kütük-ismi
ERAGE kütük-ismi [CONFIRM]

AMAÇ: ERA komutu gibi diskten (daha doğrusu fihristten kütük silmek) amacıyla kullanılır. CP/M Plus ile birlikte gelen değişikliklerden biridir. ERA olarak kısaltılabilir. ERASE.COM kütüğü olarak kayıtlıdır. "CONFIRM" seçeneği ile silme seçiminin doğrulanması istenebilir. Bazı örnekler verelim:

A> ERAGE KAYNAK.SYS
A> ERA A:HES*.* [CONFIRM]
A> ERA *.?A?

PIP

YAZIM: Çok zengin bir kullanımı vardır.

PIP hedef=kaynak
PIP d:kütük ismi=kütük-ismi (seçenekler)
PIP kütük-ismi=d:kütük-ismi (seçenekler)
PIP d:BİRİNCİİSİM.TİP=kütükismi-1,kütük-İsmi-2, ...
PIP kütük-ismi:birimi:=kütük-ismi (seçenekler)
PIP kütük-ismi:birimi = birim: (seçenekler)
PIP CR
*

AMAÇ: PIP, CP/M'in yerleşik olmayan, geçici olarak belleğe yüklenen programlarından biridir. PIP komutu şu amaçlarla kullanılır:

1) Kütüklerin kopya edilmesi,

2) Kütüklerin birleştirilmesi,

3) Donanım birimleri arasında kütüklerin aktarılması.

PIP komutunun genel formatında birinci kütük tanımlaması, hedef kütüğü belirler. İkinci tanımlama ile kütük belirtilir. Kaynak, kütük tanımları virgüllerle ayrılmak koşuluyla tekrar edilebilir. Böylece çok sayıda kütüğün aynı isim altında birleştirilmesi mümkün olur. Kaynakta hedef kütük tanımlaması yerine herhangi bir mantıksal CP/M birimi belirtilebilir. PIP komutu yalnız başına kodlandığında ilgili program belleğe yerleşir ve * uyarı imini (İng. Prompt) konsola yazarak kütük tanımlaması ve altkomut beklemeye başlar.

Şimdi PIP komutunun kullanımı ile ilgili bazı örnekler verelim:

1) Bir disketten diğerine kütük kopyası

A> PIP B:=A:FORMAT.COM
A> PIP B:FORMAT.COM=A:

2) Bir kütüğün kopya edilmesi ve isminin değiştirilmesi

A> PIP B:PROGO2.BAS=A:PROGO1.BAS
A> PIP PROGO2.BAS=PROGOl.BAS

3) Çok sayıda kütüğün kopyalanması

A> PIP CR
*B:=A:*.* CR
A> PIP B:=*.DÖK[AV]
A> PIP B:=*.COM[RW]
A> PIP B:=D:DÖKÜMAN.*
A> PIP B:=*.*
A> PIP B:=C:*.*
B> A:PIP C:=A:*.*
B> PIP A:=B:*.?A?[V]

4) Çok sayıda kütüğün birleştirilmesi

A> PIP B:YENİ.DÖK=KÜTÜK1.DÖK,KÜTÜK2.DÖK

5) Bir kütüğün bir başka kullanıcı alanında (USER) alınıp kopyalanması

A> PIP B:=A:BASIC.COM[G3]

6) Dış donanıma ya da donanımdan kütük aktarılması

A> PIP B:EKRAN.BAS=CON:
A> PIP LST:=CON:
A> PIP LST:=C:FATURA.PAS[T8]
A> PIP PRN:=B:CPM3.DÖK

PIP.COM programı CP/M işletim sisteminin en yararlanılan servis programlarının başında gelir. Bu programı kullanarak yapabilecekleriniz arasında bilgisayarlararası haberleşme, metin yazma ve bu metni diskete kaydetme, dosyaları yazıcıya kopyalama gibi çok ilginç işler bulunmaktadır. Komutun tam anlamıyla kullanımını öğrenebilmek için 'CP/M USER'S GUIDE' yararlı olabilir.

RENAME

YAZIM: RENAME

RENAME yeni-kütükismi=eski-kütük-ismi
REN d:yeni-kütükismi=eski-kütük-ismi

AMAÇ: RENAME komutu, disk üzerinde varolan bir kütüğün isminin değiştirilmesi amacıyla kullanılır. CP/M'in yerleşik komutlarından biridir. CP/M 2.2'de old gibi REN olarak kullanılabilir. ağıda bazı kullanım örnekleri verilmiştir.

A> REN YENİ.DAT=ESKİ.BAK
A> REN B:STOKl.DAT=B:STOK.DAT
A> REN PROG2=PROG1
A> RENAME
ARENAME A*.DOK=A*.PRT

Kütük tanımlamaları belirtilmediği takdirde işletim sistemi, size kütük tanımlamalarını soracaktır. Bu CP/M Plus ile birlikte gelen yeniliklerden biridir.

SAVE

YAZIM: SAVE

AMAÇ: SAVE komutu CP/M 2.2'nin yerleşik komutlarından biri olan SAVE komutu CP/M Plus'da geçici komut özelliğini taşımaktadır. Bu nedenle SAVE komutunu kullanabilmek için erişilebilir disklerden bir tanesinde SAVE.COM kütüğünün bulunması gerekir. Geçici program alanının (TPA) belirli bir bölümünün belirtilen isimle kütüğe kayıtlanmasını sağlar. Örnek:

A> SAVE

SHOW

YAZIM: SHOW
SHOW (d:)
SHOW (d:) [SPACE]
SHOW (d:) [LABEL]
SHOW (d:) [USERS]
SHOW (d:) [DIR]
SHOW (d:) [DRIVE]

AMAÇ: SHOW komutu, CP/M'in geçici komutlarından biridir. Kütükler, disk birimleri hakkında bilgi verir. CP/M Plus'in bu komutu, 2.2 versiyonundaki STAT komutunun bazı görevlerini üstlenmiştir. SHOW komutunun kullanılabilmesi için SHOW.COM kütüğü bulunmalıdır.

Bazı kullanım örnekleri:

1) Disklerdeki boş yer miktarını öğrenme

A> SHOW
A> SHOW [SPACE]

2) Disk sürücü özellikleri

A> SHOW [DRIVE]

3) Kullanıcı alanları hakkında bilgi edinme

A> SHOW [USERS]

4) Boş fihrist elemanı sayısını öğrenme

A> SHOW [DIR]

SUBMIT

YAZIM: SUBMIT
SUBMIT kütük-ismi
SUBMIT kütük-ismi parametre ... parametre

AMAÇ: Geçici komutlardan biridir. SUB tipinde bir kütükte depolanmış olan CP/M komutlarının sırayla işlenmesi amacıyla kullanılır. Kütük tanımlamasını izleyen parametreler * alanında kullanılan kütüğe değişik ek bilgiler (disk sürücü ismi, kütük ismi gibi bilgiler) aktarılabilir. Böyle bir durumda .SUB kütüğü içinde $1 , $2, gibi yapay parametrelerin tanımlanmış olması gerekir. CP/M Plus "BOOT" edildiği anda disk üzerinde SUBMIT.COM ve PROFILE.SUB kütükleri bulunuyorsa, açılış (BOOT) işleminin tamamlanmasından hemen sonra PROFILE.SUB kütüğündeki komutlar işlenmeye başlanır. Dolayısıyla SUBMIT komutu CP/M altında sıralı işleme (Batch Processing) ve kendiliğinden-başlama (Auto Start) amaçlı olarak kullanılabilir.

Örnekler:

A> SUBMIT ÖRNEK
A> SUBMIT B:AÇILIŞ
A> SUBMIT PROFILE B:DIR

TYPE

YAZIM: TYPE
TYPE d:birinci-isim.tip
TYPE kütük-ismi [PAGE]
TYPE kütük-ismi [NOPAGE]

AMAÇ: TYPE komutu, CP/M'in 2.2'nin ve Plus'in yerleşik komutları arasındadır. Bunun yanında CP/M Plus işletim sistemi altında, PAGE ve NOPAGE seçenekleri ile birlikte kullanılabilen ve TYPE.COM kütüğünde içerilen yeni bir biçimi daha vardır. Bu komut, ASCII formatında yazılmış kütüklerin konsolda görüntülenmesi amacıyla kullanılır. TYPE ile birlikte kısaltma imleri (* ve ?) kullanılamaz. TYPE komutundan önce ^P (CTRL-P) girilmesi halinde konsoldan geçen liste bilgiyazara aktarılır; yeni bir sP tuşu yazıcıya aktarımı keser. TYPE işleminin durdurulması için herhangi bir tuşa basılması yeterlidir. Örnekler:

A> TYPE SÖZLÜK.DÖK
A> TYPE A:DÖKÜMAN.00l
A> TYPE PERSONEL.BAS
A> TYPE B:PROGRAM.COB
A> TYPE İRSALİYE.PAS [NOPAGE]
A> TYPE ALACAK.FOR [PAGE]

USER

YAZIM: USER
USER n

AMAÇ: Geçerli kullanıcı alanının verilen n n0.lu kullanıcı alanı ile değiştirilmesi amacıyla kullanılır. Geçerli kullanıcı alanları 0 ile 15 arasındadır. CP/M açılışta 0 n0.lu kullanıcı alanını varsayar. SHOW [USERS] geçerli ve etkin kullanıcıları görüntüler. Örnek:

A> USER 3

Bu komutun işlenmesi ile CP/M uyarı iminin işaretinin,

3A>

biçimini aldığı görülür. Yine bu özellik, CP/M Plus'in getirdiği değişikliklerden biridir.

COPYSYS

YAZIM: COPYSYS

AMAÇ: CP/M Plus işletim sisteminin açılış (BOOT) izlerini (TRACK) bir disketten diğerine kopya etmek amacıyla hazırlanmış bir yardımcı programdır. CP/M 2.2'de kullanılan SYSGEN işleminin yerini alan bu işlem, Commodore 128/ 128D gibi sistemlerde kullanılmaktadır. Açılış izlerinin yaratılması işlemi, 'Format' işlemiyle birlikte gerçekleştirilmektedir.

DATE

YAZIM: DATE
DATE C
DATE CONTINUOUS
DATE zaman-ifadesi
DATE SET

AMAÇ: Zaman ve tarihin belirlenmesi ve görüntülenmesi amacıyla kullanılan bir komuttur. Kullanılabilmesi için DATE.COM isimli kütük erişilebilir olmalıdır. Kullanım örnekleri aşağıda özetle verilmiştir:

A> DATE
A> DATE C
A> DATE 10/08/86 23:23:
A> DATE SET

DEVICE

YAZIM: DEVICE
DEVICE NAMES
DEVICE VALUES
DEVICE mantıksal-birim (XON ; NOXON ; baud-oranı)
DEVICE fiziksel-birim (XON ; NOXON ; baud-oranı)
DEVICE fiziksel-birim (XON ; NOXON ; baud-oranı)
DEVICE mantıksal-birim = fiziksel-birim (seçenek) (,fizikselbirim (seçenek)...4)
DEVICE mantıksal-birim = NULL
DEVICE CONSOLE [PAGE]
DEVICE CONSOLE [COLUMNS = n, LINES = NO

AMAÇ: Kullanılabilmesi için DEVICE.COM kütüğünün bulunması gerekir. Mantıksal birimler (LOGICAL DEVICES) ve fiziksel birimler (PHYSICAL DEVICES) arasındaki atamaları (eşlemeleri) sağlar. Bir başka deyişle CP/M Plus'tan önceki CP/M versiyonlarında bulunan STAT.COM programının görevlerini üstlenmiştir. Seri haberleşme işleminde, yazıcı ve ekran ile ilgili işlerde sıkça kullanılan komutlardan biridir. Özet olarak bazı örnekler verirsek:

A> DEVICE
A> DEVICE NAMES
A> DEVICE VALUES
A> DEVICE CRT
A> DEVICE CON
A> DEVICE CONDUT: = LPT, CRT
A> DEVICE AUXIN: = CRT2 [XON,9600]
A> DEVICE LIST: = NULL
A> DEVICE LPT [XON,4800]
A> DEVICE CONSOLE [PAGE]
A> DEVICE CONSOLE [COLUMNS] 40

Commodore 128/ l28D sistemlerinde CP/M Plus altında 40/80 kolon ekran özelliklerini DEVICE.COM programını kullanılarak değiştirebileceğinizi hatırlatalım.

DUMP

YAZIM: DUMP kütük-ismi

AMAÇ: Bir kütüğün içinin ekran ve/veya yazıcıya ASCII ve onaltılık formatta dökümü amacıyla kullanılan bir servis programıdır. Çoğu zaman işlem SID.COM kullanılarak yapılabildiğinden pek yoğunlukta kullanılan bir program değildir. Kullanılabilmesi için DUMP.COM kütüğünün erişilebilir disklerde olması gerekir. Örnek:

A> DUMP CPM3.DOK

GENCOM

Yazım formatını ve amacını ayrıntılarıyla ele almayacağımız GENCOM.COM programı, CP/M Plus işletim sistemine RSX (Resident SYSTEM Extensions) denen bazı eklemeler yaparken kullanılan bir yardımcıdır.

GET

YAZIM: GET (CONSOLE INPUT FROM) FILERT kütük-ismi (seçenekler)
GET (CONSOLE INPUT FROM) CONSOLE

AMAÇ: Bilgisayar sisteminin konsol girdilerini belirtilen bir kütükten almasını sağlamak amacıyla kullanılır. Komut, GET.COM kütüğü ile oluşturulmuştur. Daha önceki CP/M versiyonlarında kullanılan XSUB.COM programının genişletilmiş bir biçimidir. Bazı örnekler:

A> GET FILE girdiler [SYSTEM]
A> GET CONSOLE

PUT

YAZIM: PUT CONSOLE (OUTPUT TO) FILE kütük-ismi (seçenek)
PUT PRINTER (OUTPUT TO) FILE kütük-ismi (seçenek)
PUT CONSOLE (OUTPUT TO) CONSOLE
PUT PRINTER (OUTPUT TO) PRINTER

AMAÇ: Konsol ya da yazıcı çıktısının bir kütüğe ve tekrar konsol ya da yazıcıya yönlendirilmesi işleminde kullanılır. Komutu PUT.COM kütüğü oluşturu . Örnekler:

A> PUT PRINTER OUTPUT TO FILE YAZICI [ECHO,SYSTEM]
A> PUT PRINTER OUTPUT TO PRINTER

HELP

YAZIM: HELP
HELP konu
HELP Konu alt-başlık
HELP konu [NOPAGE]
HELP konu alt-başlık1 ... alt-başlık-8
HELP konu
HELP .alt-başlık

AMAÇ: CP/M Plus işletim sistemi ve ilgili komutları hakkında yardımcı bilgi vermek amacıyla hazırlanmış bir yardım-programıdır. İşletim sistemi disketleri üzerinde kullanıcıya sağlanmıştır. Örnekler:

A> HELP
A> HELP GET
A> HELP HELP
A> HELP DIR OPTIONS
A> HELP SET EXAMPLES
A> HELP PUT

HEXCOM VE LINK

YAZIM: HEXCOM kütük-ismi
LINK kütük-ismi (seçenekler)
LINK kütük-ismi (seçenekler) ... kütük-ismi (seçenekler)
LINK kütük-ismi (seçenekler) = kütük-ismi (seçenekler)

AMAÇ: Her iki program, HEXCOM.COM ve LINK.COM biçimlerinde bulunmaktadır. MAC ve RMAC ile derlenen kütüklerin çalıştırılabilir makine koduna (COM tipine) dönüştürülmesi amacıyla kullanılırlar. Örneğin:

A> HEXCOM B:KAYNAK
A> LINK B:KAYNAK3
A> LINK PROG=PROG1,PROG2,PROG3,FROG4

INITDIR

YAZIM: INITDIR d:

AMAÇ: Disk fihristinde kütüklere zaman ve tarih etiketlerinin eklenmesini olanaklı kılar. Bu komut ancak INITDIR.COM kütüğü olduğunda kullanılabilir; çünkü yerleşik değilir. Örnek:

A> INITDIR

LIB

YAZIM: LIB kütük-ismi (seçenekler)
LIB kütük-ismi (seçenekler): kütük-ismi (modül) (,kütük-ismi (modül) ...)

AMAÇ: DIGITAL RESEARCH ya da MICROSOFT tarafından yazılmış dillerle (örneğin RMAC gibi) hazırlanmış ve derlenmiş programların COM tipine dönüştürülmesi işlemi sırasında bazı hazır modüller bunları depolayan kitaplıklardan (LIBRARY) doğrudan alınıp kullanılabilir. Bu derlenmiş program kitaplıklarının hazırlanmasında kullanılan programlardan biri de LIB.COM programıdır. Bu tip programlar genel olarak "Kitaplık Düzenleyicisi" (LIBRARY MANAGER) olarak anılırlar. MICROSOFT tarafından yazılan LIB-80 bu türe ilişkin örneklerden bir diğeridir.

SET

YAZIM: SET [seçenekler]
SET d: [seçenekler]
SET kütük-ismi [seçenekler]
SET [seçenek = seçenek-değeri]
SET kütük-ismi [seçenek = seçenek-değeri]
SET (d:) [CREATE = ON ; OFF]
SET (d:) [ACCESS = ON ; OFF]
SET (d:) [UPDATE = ON ; OFF]

AMAÇ: CP/M Plus işletim sisteminin özelliklerinden olan şifre (PASSWORD) düzenlenmesi ve kütüklerin zaman-etiketlenmesi (TIME STAMPING) amacıyla kullanılan bir komuttur. CP/M 2.2'de STAT komutu _ ile gerçekleştirilen, kütüklere R/W, R/O, SYS, DIR özelliklerinin kazandırılması işlemi, CP/M Plus sistemi altında SET.COM programı ile yerine getirilir. Örnekler verelim:

1) Etiket (LABEL) işlemleri

A> SET [NAME = CPM001]

2) Şifre (PASSWORD) işlemleri

A> SET [PASSWORD= şifre]

3) Kütük özellikleri değiştirme işlemleri

A> SET kaynak.ASM [RO SYS]
A> SET kaynak.COM [DIR]

4) Zaman-tarih etiketi işlemleri

A> SET [ACCESS=ON]
A> SET [CREATE=ON]

5) Sürücü (DRIVE) özellikleri

A> SET B: [RW]
A> SET A: [RO]

SETDEF

YAZIM: SETDEF
SETDEF [TEMPORARY = d:]
SETDEF d: (, d: (, d: cd) ) )
SETDEF [ORDER = (tip ( ,tim )]
SETDEF [DISPLAY ; NO DISPLAY]
SETDEF [PAGE ; NOPAGE]

AMAÇ: Kütüklerin disklerde aranma sırasının ve geçici kütüklerin yaratılacağı diskin belirlenmesi işlemi SETDEF.COM programı ile yapılmaktadır. SETDEF komutu ayrıca işlenmek üzere aranacak kütüklerin tiplerini sıralama işleminde de kullanılır. SUBMIT ile etkin hale getirilen program isimlerin görüntülenip görüntülenmemesi yine SETDEF komutu ile ifade edilmektedir. Örnekler:

A> SETDEF
A> SETDEF [TEMPORARY = 13;]
A> SETDEF B:,*
A> SETDEF [PAGE]
A> SETDEF [ORDER = (SUB,COM)]
A> SETDEF [NO DISPLAY]

XREF

YAZIM: XREF (d:) kütük-ismi ($P)

AMAÇ: XREF.COM programı, DIGITAL RESEARCH Firması kaynaklı programlama dilleri ile yazılmış ve derlenmiş programlarda kullanılan etiket ve değişkenlere ilişkin çapraztablonun (İng. REFERENCE TABLE) çıkarılması işleminde kullanılır. XREF programı sonuç olarak tipi 'XRF' olan bir kütük yaratır. Örnekler:

A> XREF B:KAYNAK
A> XREF A:KAYNAK $P

SÜRECEK

Kaynak: Teleteknik Commodore Dergisi, Sayı 12, Şubat 1987, ss.20-25

Ekim Banger
01.02.1987

Keywords: C64, Commodore, CP/M, İşletim Sistemleri, Yazılım